بررسی بصری نقوش دستبافته های قشقایی فارس

چکیده:‏ در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی که با موضوع بررسی بصری نقوش دستبافته های قشقایی فارس به ‏شیوه کتابخانه ای و میدانی صورت پذیرفته است، به بررسی موقعیت تاریخی و جغرافیایی این قوم و ‏ساختار قومی آنها و معرفی طرحهای رایج و دسته بندی طرحهایشان از جهت نوع ترکیب بندی نقشمایه ها ‏پرداخته شده است و سپس شناسایی و معرفی نقشمایه ها و نگاره های قشقایی در قالب تصاویر رسامی ‏شده توسط نگارنده، ارائه گردیده است و سپس به بحث پیرامون مفاهیم نمادین آنها ودسته بندی نقشمایه-‏ها در گروههای یازده گانه و بررسی آنها از دیدگاه هنر های بصری و کیفیات خطوط و درک هنرمند از ‏اطراف خود و ویژگی های چشمگیر بصری پرداخته شده است. ‏ ‏ عواملی چند منجر به انتخاب این پژوهش گردیدند ، که عبارتند از: 1- اهمیت هنر فرش ایرانی و ‏دارا بودن هویت فرهنگی و غنای تصویر گری بخصوص در مناطق ایلیاتی که بخشی از هویت فرهنگی ‏هنری ایرانیست. 2- این هنر تاریخ مصوری است از حیات این قوم که به زبان نقش و رنگ به ثبت ‏رسیده است و تاثیر پذیری تفکر و فرهنگ برخی مناطق همجوار یا در مسیر مهاجرت آنها را در بر دارد. ‏‏3- این قوم علیرغم ارتباطات تجاری با مناطق شهر نشین کمتر از آداب زندگی آنها تاثیر پذیرفته است و ‏نقشمایه هایشان حتی در دوران معاصر و در ادامه و استمرار گذشته و در عین حال که بافندگان آنها در ‏ضمیر ناخودآگاه خود به آن معترف نباشند، ارتباطی با مفاهیم اساطیری- آئینی نوع معیشت و جغرافیای ‏طبیعی و محیط زیست آنها در پشت ظاهر خود دارند.4- نقشمایه های موجود در دستبافته های این قوم ‏دارای ماهیت تجریدی و قابلیت ایجاد ارتباطات بصری هستند . لذا می توان با جمع آوری این علائم ‏منبع تصویری قابل توجهی جهت استفاده آتی علاقمندان به طراحی گرافیک فراهم کرد .در مسیر این ‏پژوهش و در نهایت پس از استخراج و بررسی 181 نمونه از نقشمایه های موجود به یافته هایی از جمله ‏اینکه این نقوش شامل نقوش هندسی ـ جانوری ـ گیاهی ـ مشتقات سواستیکا ـ انواع گلها و ستارگان ‏و ... هستند و بسیاری از این نقوش, با نقوش باستانی ایران در دوره هخامنشیان و ساسانیان و ... همچنین ‏با نقوش موجود در دستبافته های شمال ایران و مناطقی چون قفقاز و آسیای صغیر مشابهت دارد و برخی ‏از این نقوش صرفاًٌ مختص قوم قشقایی است که باعث می شود ریشه یابی و بررسی هویت بصری آنها ‏با توجه به نگاره های اصیل ایرانی و مناطق موجود در مسیر مهاجرت، صورت پذیرد دست یافته شد. ‏انواع نقشمایه ها از جهت شیوه های تصویر گری این نقوش عبارت است از نقشمایه های واقع گرا، انتزاعی، ‏‏ نمادین، تجریدی(غیر شیئی غیر عینی) و طبیعی که توسط خطوط راست در راستاهای عمودی افقی و ‏مایل ترسیم گردیده است و اجزای آن بیشتر شامل سطوحی است که اغلب چشمگیرترین ویژگی بصری ‏آنها تقارن، ریتم ، تلفیق سطوح مثبت و منفی و در برخی از نقوش عدم قرینگی است. ‏